ყაზახეთის ნავთობის ექსპორტის გაფართოება ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის (BTC) მილსადენის მეშვეობით ხელს უწყობს გეოპოლიტიკური რისკების და ტრანზიტულ სახელმწიფოებზე დამოკიდებულების შემცირებას, რაც თავის მხრივ აძლიერებს ყაზახეთის ენერგეტიკულ უსაფრთხოებას.
ამის შესახებ ნათქვამია აზერბაიჯანსა და ყაზახეთს შორის ეკონომიკური თანამშრომლობის გაღრმავების პერსპექტივების შესახებ ანალიტიკურ ანგარიშში, რომელიც მომზადდა ასტანას საერთაშორისო ფინანსური ცენტრის (AIFC) და ADA უნივერსიტეტის განვითარებისა და დიპლომატიის ინსტიტუტის (IDD) მიერ.
მიმოხილვაში აღნიშნულია, რომ ნავთობისა და გაზის სექტორში ყაზახეთი და აზერბაიჯანი აძლიერებენ თანამშრომლობას ნავთობის ექსპორტის ალტერნატიული მარშრუტების შემუშავებით, კერძოდ, ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის (BTC) ნავთობსადენის მეშვეობით.
„ყაზახეთი და აზერბაიჯანი მდიდარი ენერგეტიკული რესურსების მქონე ქვეყნებია. ნავთობისა და გაზის სექტორში თანამშრომლობას სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს, რადგან ის საშუალებას იძლევა ბუნებრივი რესურსების მაქსიმალურად ეფექტურად გამოყენების, ენერგეტიკული უსაფრთხოების დონის ამაღლებისა და გლობალურ ბაზრებზე კონკურენტუნარიანობის გაძლიერების. 2024 წელს ყაზახეთმა დაახლოებით 88 მილიონი ტონა ნავთობი მოიპოვა, აზერბაიჯანმა - დაახლოებით 29 მილიონი ტონა. ამრიგად, ორი ქვეყნის ნავთობის ერთობლივმა წარმოებამ დაახლოებით 117 მილიონი ტონა შეადგინა, რაც გლობალურ მიწოდებაში მნიშვნელოვან წვლილს წარმოადგენს“, - ნათქვამია დოკუმენტში.
მიმოხილვაში აღნიშნულია, რომ ყაზახეთი მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული კასპიის მილსადენების კონსორციუმზე (CPC), რომელიც რუსეთზე გადის, საერთაშორისო ბაზრებზე ნავთობის ექსპორტისთვის. ქვეყნის მთლიანი ნავთობის წარმოების დაახლოებით 70% ექსპორტზე გადის, ხოლო CPC-ით ექსპორტირებული ნავთობის დაახლოებით ორ მესამედს შეადგენს.
„ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ CPC-ის გავლით ტრანსპორტირება ყაზახეთისთვის ყველაზე ეკონომიური ვარიანტია. თუმცა, ქვეყნის ეკონომიკისთვის ნავთობის სტრატეგიული მნიშვნელობის გათვალისწინებით, აზერბაიჯანთან თანამშრომლობის გზით ექსპორტის მარშრუტების დივერსიფიკაცია ხელს შეუწყობს გეოპოლიტიკური რისკებისა და სატრანზიტო მარშრუტების შეზღუდულ რაოდენობაზე დამოკიდებულების შემცირებას“, - მიიჩნევენ მიმოხილვის ავტორები.
აღნიშნულია, რომ ყაზახეთმა და აზერბაიჯანმა უკვე დაიწყეს ამ მიმართულებით თანამშრომლობა. 2024 წელს ყაზახეთმა ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის (BTC) მილსადენის მეშვეობით 1.4 მილიონ ტონაზე მეტი ნავთობი გაიტანა, რითაც ერთობლივი ინფრასტრუქტურის გამოყენების მოდელის სიცოცხლისუნარიანობა აჩვენეს.
„ოფიციალური პროგნოზების თანახმად, ყაზახეთი გეგმავს BTC-ის მეშვეობით ექსპორტის გაზრდას წელიწადში 2.2 მილიონ ტონამდე მოკლევადიან პერსპექტივაში და 20 მილიონ ტონამდე გრძელვადიან პერსპექტივაში, წარმოების ზრდისა და ინფრასტრუქტურის კოორდინაციის გაუმჯობესების კვალდაკვალ“, - ნათქვამია მიმოხილვაში.
აღნიშნულია, რომ ნავთობის ტრანსპორტირების გარდა, ქვეყნებს ასევე შეუძლიათ გააფართოონ თანამშრომლობა ნახშირწყალბადების მოძიებასა და წარმოებაში.
„მაგალითად, აზერბაიჯანს აქვს მოწინავე კომპეტენციები გეოლოგიურ კვლევებსა და საბადოების განვითარებაში, მათ შორის ისეთი მსხვილი პროექტების, როგორიცაა აზერი-ჩირაგ გიუნეშლის (ACG) ბლოკი და შაჰ დენიზის საბადო. ექსპერტიზის გაერთიანება ხელს შეუწყობს მსგავსი პროექტების განვითარების დაჩქარებას ყაზახეთში“, - ნათქვამია დოკუმენტში.